युनिकोड
मुटु हाम्रो शरीरको केन्द्र हो। जबसम्म मुटु ठीकसँग चल्छ, तबसम्म मानिसको जिन्दगी रहन्छ। मुटुको स्वास्थ्य कुनै पनि बेला बिग्रन सक्छ।
साधारणतया बुढेसकालमा मुटुसँग सम्बन्धित रोग लाग्छ भन्ने आम मान्छेको धारणा छ। कारण उमेर बढ्दै जाँदा शरीरका अंगहरू कमजोर हुँदै जान्छन्। ठीकसँग काम गर्न सक्दैनन्। मानिसको उमेरसँगै मुटु आफैँ बूढो हुँदै जान्छ र अरु अंगहरूमा पनि भार बढ्छ। त्यसैले सानो धक्काले पनि मुटुलाई समस्यामा पार्छ।
तर, पछिल्लो समय कम उमेरमै हृदयाघात भएर मृत्यु हुने युवायुवतीको संख्या बढ्दो छ। अब प्रश्न उठ्छ, विगत केही वर्षयता युवाहरूमा हृदयाघात (हार्ट अट्याक) को जोखिम किन बढिरहेको छ? यसको जवाफ पनि एउटै छ, कतिपय मान्छेहरू उमेर नपुग्दै बुढो भइसकेका हुन्छन्। कारण जीवनशैली, स्वास्थ्य अवस्था, कोभिड वा वातावरण हुन सक्छ। यदि हामी सबै कुरा ठीक होस् भन्ने चाहन्छौँ भने हामीले यी सबै पछाडिका कारणहरू बुझ्नुपर्छ र तिनको समाधान खोज्नुपर्छ।
विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ) का अनुसार हरेक वर्ष करिब ६ करोड मानिसको मृत्यु हुने गरेको छ। यीमध्ये ३२ प्रतिशत मानिसको मृत्यु मुटुसम्बन्धी रोगको कारण हुने गरेको छ। यो रोगले विश्वमा सबैभन्दा बढी मृत्यु हुने गरेको छ। हरेक वर्ष करिब साढे दुई करोड मानिसले मुटुरोगकै कारण ज्यान गुमाइरहेका छन्।
यसअघि मुटुरोगका अधिकांश बिरामी ६० वर्ष भन्दामाथिका थिए। पछिल्ला केही वर्षयता ३० वर्षमुनिका मानिस पनि यसको सिकार बनिरहेका छन्। कोभिड–१९ यता हृदयाघातका घटना बढ्दै गएका छन्।
कम उमेरमा हृदयाघातको जोखिमको कारक के हो?
अस्वस्थकर जीवनशैली
आजकल धेरैजसो रोगको जड अस्वस्थकर जीवनशैली नै हो। राति अबेरसम्म बस्ने, बिहान ढिलो उठ्ने, व्यायाम नगर्ने, फास्टफुड र भुटेको खानेकुरा खाने। यसले मधुमेह, रक्तचाप, मोटोपना जस्ता जीवनशैलीसम्बन्धी रोगहरू निम्त्याउँछ, जसले पछि हृदयाघात निम्त्याउँछ।
उच्च रक्तचाप
उच्च रक्तचाप हृदयाघातको सबैभन्दा ठूलो जोखिम कारकमध्ये एक हो। वास्तवमा, उच्च रक्तचापको अर्थ रक्त प्रवाहमा समस्या हुनु हो। त्यसैले हृदयले यसको प्रवाह कायम राख्न पम्पिङ बढाउनु पर्छ। जसका कारण रक्तनली बिग्रन्छ र मुटु थकित हुन्छ। जसले जुनसुकै बेला हृदयनघात हुन सक्छ।
वंशाणुगत इतिहास
कोलेस्ट्रोल हाम्रो रक्तनलीमा जम्मा भएको बाक्लो बोसोजस्तै हो, जसले रगतको गतिमा बाधा पुर्याउँछ। जसका कारण रक्तचाप बढ्छ। रगत पम्प गर्न मुटुले धेरै मेहनत गर्नुपर्छ। यसको स्तर बढ्दै जाँदा हृदयाघातको सम्भावना पनि बढ्छ।
पारिवारिक इतिहास
बेलायतमा रहेको द हार्ट फाउन्डेसनका अनुसार यदि कुनै व्यक्तिको आमाबुवा वा दाजुभाइलाई ६० वर्षको उमेर नपुग्दै हृदयाघात भएको छ भने उसलाई अरूभन्दा कम उमेरमा हृदयाघात हुने जोखिम बढी हुन्छ।
नेसनल लाइब्रेरी अफ मेडिसिनमा प्रकाशित २०१६ को अध्ययन अनुसार धुम्रपान बालबालिका र युवाहरूमा हृदयघातको प्रमुख जोखिम कारकहरूमध्ये एक हो। भारत सरकारको राष्ट्रिय नमुना सर्वेक्षण अनुसार भारतमा १० देखि १४ वर्षबीचको उमेर समूहका २ करोड बालबालिका सुर्ती र चुरोटको लतमा छन्। धुम्रपानले हाम्रो फोक्सो र रक्तनलीहरूलाई कमजोर बनाउँछ, जुन हृदयाघातको प्रमुख कारण हो।
मधुमेह
मधुमेह भएका व्यक्तिहरूलाई उच्च रक्तचाप र उच्च कोलेस्ट्रोलको जोखिम बढ्छ। यी दुवै मुटुको स्वास्थ्यका लागि खतरनाक छन्। वास्तवमा मधुमेहका कारण रक्तनली कमजोर हुन्छ र मुटुको मांसपेशी पनि कमजोर हुन्छ।
मोटोपना
मोटोपना यस्तो जटिल समस्या हो, जसले जीवनमा धेरै रोग निम्त्याउँछ। मधुमेह, रक्तचाप, तनाव जस्ता जीवनशैलीका सबै रोगहरू मुटुको स्वास्थ्यका लागि धेरै हानिकारक हुन्छन्।
कोभिड संक्रमणको प्रभाव
विश्वमा महामारीका रुपमा फैलिएको कोभिडपछिका हृदयाघातका बिरामी धेरै युवा देखिएका छन्। कोरोना भाइरसले हाम्रो फोक्सोमा सबैभन्दा बढी क्षति पुर्याएको छ। यसले मिर्गौला र रक्तनलीलाई पनि कमजोर बनाएको छ। यसको प्रत्यक्ष असर मुटुमा पर्छ। यही कारणले गर्दा कोभिड संक्रमणपछि बालबालिका र युवा हृदयाघातको जोखिममा छन्।
केही अध्ययनहरूले कोभिड भ्याक्सिनका कारण पनि हृदयघात भएको उल्लेख गरेका छन्।
उसोभए हृदयाघात वा स्ट्रोकबाट बच्न के गर्न सकिन्छ त?
हृदयघातबाट बच्न समय समयमा आफ्नो मुटुको स्वास्थ्य जाँच गराउनु जरुरी छ।
कोरोना संक्रमणले हाम्रो मुटु लगायत शरीरका धेरै अंगहरूमा ठूलो क्षति पुर्याएकोे छ। यस्तो अवस्थामा अस्वस्थ जीवनशैलीले उनीहरूलाई थप नाजुक बनाउन सक्छ। स्वस्थ जीवनशैली अपनाएर मुटुको स्वास्थ्य सुधार गर्न सकिन्छ।
हृदयाघात भएको कसरी थाहा हुन्छ?
छाती दुखाइसँगै दुई वा बढी लक्षणहरू महसुस भएमा सानो वा ठूलो हृदयघात हुन सक्छ।
छाती दुखाइ र असजिलो, काँध दुखाइ, सास फेर्न समस्या, छिटो पसिना आउने, थकान, वाकवाकी, बेहोसी लगायतका लक्षण एकैपटक देखिएको खण्डमा हृदयाघात हुनसक्छ।
हृदयघातका लक्षणहरू देखिएमा अस्पताल पुग्नुअघि के गर्ने?
जर्नल अफ द अमेरिकन हार्ट एसोसिएसनले गरेको अध्ययन अनुसार अचानक छाती दुख्ने र पसिना आउने भएमा चार घण्टाभित्र दुई–तीनवटा एस्पिरिन ट्याब्लेट खाँदा हृदयाघातको जोखिम कम हुन्छ। यसले रगत पातलो बनाउँछ र मुटुलाई पम्प गर्न धेरै मेहनत गर्नुपर्दैन। रगत जम्ने खतरा पनि हुँदैन।
हृदयाघात भएपछि कोही बेहोस भएमा के गर्ने?
हृदयाघातपछि बेहोस भएमा रोगीलाई पूरै सास फेर्न गाह्रो भएको भन्ने बुझ्नु पर्छ। यस्तो अवस्थामा मानिसले ज्यान समेत गुमाउन सक्छ। यस्तो अवस्थामा अस्पताल पुग्नुअघि सीपीआर दिन सकिन्छ।
(दैनिक भास्करबाट)
प्रतिक्रिया