सावधानः वनका च्याउमा विष हुन सक्छ!

मानव शरीरका लागि च्याउ अति उत्तम पौष्टिक आहार हो तर त्यही च्याउ ननिचेर खाँदा विषका रूपमा परिणत हुने गर्छ।

भरतपुर अस्पतालका सूचना अधिकारी लीलाधर पौडेलका अनुसार वर्षात् सुरु भएसँगै विषालु च्याउ खाएर बिरामी पर्नेको संख्या दिनानुदिन बढ्दो छ।

यो मौसममा हरेक दिनजसो त्यस्ता बिरामी आउने गरेको पौडेलले जानकारी दिए। अहिले अस्पतालको सघन उपचार कक्षमा दुई बिरामी छन्, तीमध्ये एक जनाको अवस्था गम्भीर रहेको उनले बताए।

वर्षा सुरु भएसँगै जंगलमा च्याउ उम्रने र त्यही च्याउ तरकारीको रूपमा प्रयोग गर्दा विषाक्त भई कतिपयको ज्यानै जाने पौडेलले बताए। अस्पतालको सघन उपचार कक्षमा यस्ता बिरामी लामो समय राख्नुपर्ने बाध्यता हुन्छ।

अस्पतालका वरिष्ठ फिजिसियन डा. भोजराज अधिकारी सबै च्याउ सामान्य नभएर कतिपय विषालु हुने बताउँछन्। विशेषगरी वनका च्याउ बढी विषालु हुने र तिनमा विष देखिने गर्छन्। त्यस्ता च्याउमा हरेक वर्ष हरेक समय फरक–फरक विष देखिने गरेको अधिकारीको भनाइ छ।

च्याउको जात सामान्यतया झट्ट हेर्दा उस्तै उस्तै हुने हुनाले कुन बढी विषालु हो र होइन भनेर मानिसलाई छुट्याउन कठिन हुने उनले बताए।

जानकारीको अभावमा कुन च्याउ विषाक्त हो भनेर पहिचान गर्न नसक्दा समस्या देखिने गरेको छ। अधिकारीले भने, ‘यिनीहरूमा पहिले नै तयारी विष हुन्छ, ती कीटाणु होइनन्।’
यिनीहरुले सोझै शरीरको कलेजो, मिर्गौला र आन्द्रामा असर गरेर अचानक पखाला लाग्ने, बान्ता हुने, रक्तचाप घट्ने, पिसाब कमी भएर मिर्गौलाले काम नगर्ने, जण्डिस देखिने, मुटुको धड्कन कम हुनेजस्ता लक्षण देखिने उनको भनाइ छ।

विषालु च्याउ खाएर अस्पताल आउने बिरामीमा विषलाई सिधै कम (न्यूट्रलाइज) गर्ने पदार्थ नहुने हुनाले उनीहरूलाई सहयोग गरेर जुन अंगमा असर छ त्यसलाई औषधि प्रयोग गरी जोगाउनुपर्ने उनी बताउँछन्। विष रोक्ने औषधि नहुने भएकाले त्यसले शरीरका कुन अंगलाई असर गरेको छ त्यही अंगको उपचार गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ।

अधिकारीले समाजमा यस्ता खालका च्याउहरु पखालेर, उमालेर खायो भने विष जान्छ भन्ने भ्रम रहेको भन्दै यस्तो भ्रमबाट मुक्त हुन सुझाव दिए। च्याउलाई उमाल्दैमा विष नजाने उहाँको भनाइ छ। पहिले हल्का हल्का विष लाग्यो भने अरु केहीले होला भन्ने सोचेर पुनः च्याउ खाने प्रचलन रहेको भन्दै यस्तो गर्न नहुने उनेका सुझाव छ ।

अधिकारीले एउटै ढुसीमा पछि पनि विष कडा खालको बन्ने गरेको बताए। वनका च्याउ नचिनी नखान र थाहा नपाई खाइहालेमा तत्काल अस्पताल पुग्नुपर्ने अधिकारी बताउँछन्। उनका अनुसार च्याउ खाएको छ घण्टाभित्रमा अस्पताल आएमा ९० प्रतिशत बच्छन् भने दुई दिनपछि आउँदा ४० प्रतिशतलाई मात्र बचाउन सक्ने अधिकारीको भनाइ छ।

जिल्लाको ग्रामीण क्षेत्र रहेको इच्छाकामना गाउँपालिकाका प्रमुख गीता गुरुङले च्याउ खाएर बिरामी पर्ने अधिकांश ग्रामीण तथा दुर्गम भेगका हुने गरेको बताए।

आर्थिक अभावका कारण दैनिक छाक टार्ने क्रममा पोषिलो खाना खोज्दै गर्दा च्याउलगायतका वनका कन्दमूल खान बाध्य हुने अवस्था छ। च्याउ किनेर मात्र खान अनुरोध गरिएको जानकारी गुरुङले दिए। उनले भने,‘ भुईंच्याउ खानै हुँदैन।’